Qulam İshaqzainin “Şərq tərəfdaşlığı ölkələrində parlamentlərin qadın sağlamlığı və gender bərabərliyinin təşviqinə cəlb edilməsi” mövzusunda konfransdakı açılış nitqi

İcazənizlə digər çıxışçılara qoşularaq Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Azərbaycandakı heyəti adından sizləri, xüsusilə bu gözəl Bakı şəhərinə uzaq yerlərdən gələnləri səmimi qəlbdən salamlayıram.

Azərbaycan Parlamentinə icra prosesi zamanı hesabatlılığı və iştirakı təmin etməklə 3-cü və 5-ci DİM-lərin milli qanunvericilikdə ön plana çəkilməsi üçün mövcud mexanizmlərin öyrənilməsinə yönəlmiş bu tədbirin təşkilində Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avronest Parlament Assambleyası və Əhali və İnkişaf üzrə Avropa Parlament Forumu ilə əməkdaşlıq etdiyinə və bugünkü tədbirə ev sahibliyi etdiyinə görə təşəkkür etmək istərdim.

Xanımlar və cənablar!

DİM-lər öz universal və hər kəsi əhatə edən gündəliyi ilə bəşəriyyəti aclıq fəlakətindən qurtarmaq, planetimizi xilas etmək, sosial və iqtisadi ədaləti təmin etmək üçün ən yaxşı ümid və fürsətdir.

2030-cu il gündəliyində inkişaf prosesinin mərkəzində insanlar dayanır.

Bu gündəlik hökumətləri, parlamentləri və digər maraqlı tərəfləri insanların ehtiyaclarını ödəyən, siyasi əngəlləri aradan qaldıran, insan haqlarını qoruyan və heç kəsi kənarda qoymayan qanunlar və proqramlar hazırlamağa və təqdim etməyə çağırır.

Lakin bu prosesin yeni keyfiyyət səviyyəsinə yüksəlməsi üçün gender bərabərliyi onun mərkəzində yer almalıdır.

Gender bərabərliyinin bütün inkişaf məqsədləri üzrə irəliləyişə təkan verən və onu sürətləndirən amil olması ilə bağlı yekdil fikir formalaşmaqdadır.

DİM-lərin irəli sürdüyü gündəlik iddialı olsa da, həyata keçirilməsi arxasında siyasi qətiyyət, maliyyə resursları və nailiyyətləri izləmək üçün müvafiq nəzarət mexanizminin olacağı təqdirdə mümkündür. Məhz büdcə vəsaitlərinin ayrılması və nəzarət sahəsində parlamentin rolu olduqca vacibdir.

Baş nazirin müavini Əli Əhmədovun sədrliyi ilə Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurasının yaradılması ilə DİM gündəliyi ilə bağlı ən yüksək səviyyədə nümayiş etdirdiyi siyasi qətiyyətə görə Azərbaycan hökumətini, xüsusilə prezident Əliyevi alqışlayıram. Yarandığı vaxtdan bəri Əlaqələndirmə Şurası DİM-lərin milliləşdirilməsi üçün mexanizmləri və əlaqələndirmə strukturunu tətbiq etmək üçün səylərini fəal şəkildə göstərməkdədir.

Şura özünün ilk Könüllü Milli Hesabatını hazırlayaraq bu ilin iyul ayında Nyu-York şəhərində Yüksək Səviyyəli Siyasi Foruma müvəffəqiyyətlə təqdim edib.

Azərbaycanın Könüllü Milli Hesabatındakı əsas mesajlardan birində milli DİM gündəliyinin bir hissəsi kimi gender bərabərliyinin önə çəkildiyini görmək bizi sevindirir.

BMT sistemi Əlaqələndirmə Şurasının üstünlük verdiyi tərəfdaş olmaqdan, ona yüksək səviyyəli texniki yardım göstərməkdən və 2030-cu il gündəliyinin həyata keçirilməsi üçün milli strategiyanın hazırlanmasında köməklik göstərməkdən qürur hissi duyur.

Xanımlar və cənablar!

Azərbaycan gender bərabərliyi istiqamətində böyük nailiyyətlər qazanıb və onlardan bəziləri tarixi köklərə malikdir.

1918-ci ildə ümumi seçki hüququnu tətbiq etməklə Azərbaycan qadınlara səsvermə hüququ verən ilk müsəlman ölkəsi olub.

1901-ci ildə Bakıda açılmış ilk dünyəvi qızlar məktəbi Rusiya İmperiyasında bu növdən olan ilk məktəb olub.

Ölkədə qadınların hüquqlarının qorunması üçün kifayət qədər yaxşı düşünülmüş qanunvericilik bazası mövcuddur.

Azərbaycan Konstitusiyası öz vətəndaşları üçün gender bərabərliyini təmin edir və həyatın bütün sahələrində ayrı-seçkiliyin bütün növlərini qadağan edir.

Milli qanunvericiliyə əsasən kişilər və qadınlar istənilən növ iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olmaq, varis olmaq, əmlaka sahib olmaq və satmaq, banklardan kreditlər götürmək və ölkəyə daxil olmaq və ölkədən çıxmaq üçün bərabər hüquqlara malikdirlər.

Azərbaycan həmçinin “Qadınlara qarşı ayrıseçkiliyin bütün formalarının ləğvi haqqında” konvensiya da daxil olmaqla, qadın hüquqları haqqında əsas beynəlxalq konvensiyalara qoşulub.

Bu nailiyyətlər tərifəlayiq olsa da, qadınların hüquq və imkanlarının artırılması və gender bərabərliyi üçün mühitin yaxşılaşdırılması istiqamətində daha çox işlər görülə bilər.

Misal üçün, həm hökumətdə, həm də özəl sektorda rəhbər vəzifələrdə və qərarların qəbul edildiyi səviyyələrdə qadınlar daha çox təmsil olunmalıdırlar. Formal məşğulluq sektorunda  yüksək məvacibli vəzifələrdə daha çox qadın çalışmalıdır.

Əksər hallarda erkən nikaha, doğulacaq uşaqların cinsiyyətinin seçilməsində gender ayrı-seçkiliyinə və qadınlara qarşı zorakılığa gətirib çıxaran gender stereotiplərinə və ayrı-seçkiliyə qarşı daha əsaslı tədbirlər görülməlidir.

Son olaraq, bərabər təhsil imkanlarını, layiqli əməyi, adekvat səhiyyə standartlarını, siyasi və iqtisadi qərarların qəbulunda iştirakı təmin etmək məqsədilə, gender məsələləri siyasətlərə və proqramlara daxil edilməlidir .

İnanırıq ki, Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030-cu il Gündəliyi indicə qeyd etdiyim bütün bu məsələlərin həll edilməsi üçün effektiv vasitədir.

Məqsədlər heç kəsi diqqətdən kənarda qoymamağa çağırır. Bu, heç bir halda heç bir qadını diqqətdən kənarda qoymamaq deməkdir.

BMT-nin Azərbaycandakı heyəti gender bərabərliyi və gender əsaslı zorakılıqla bağlı normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsində hökumətin tərəfdaşı olmaqdan qürur hissi duyur.

BMT gender bərabərliyini, məişət zorakılığı ilə mübarizəni, nikah üçün minimum yaş həddinin bərabərləşdirilməsini nəzərdə tutan qanunları dəstəkləyir.

Hüquqları pozulduğu zaman ədalətə nail ola bilmələri üçün qadınların hüquq və imkanlarının artırılması məqsədilə, hüquqi islahatlarla yanaşı, effektiv qabaqlayıcı, müdafiəedici və yardım üçün müraciət mexanizmlərinin də yaradılması eyni dərəcədə əhəmiyyət kəsb edir.

Parlamentlərin bununla bağlı rolunu nə qədər vurğulasaq azdır. Çünki siz əhali qarşısında hesabatlılığın və onlara göstərilən xidmətin yaxşılaşdırılması zərurətini qarşılaması gözlənilən siyasi qüvvəni təmsil edirsiniz.

Ölkənin inkişaf yolunda qarşılaşdığı problemlərin effektiv şəkildə həll edilməsi, bununla da bütün regionda inklüziv və dayanıqlı inkişafa nail olunması üçün sizin rəhbərliyiniz və dəstəyiniz olduqca vacibdir və mən əminəm ki, bu konfrans bu istiqamətdə atılmış böyük addımdır.

Fürsətdən istifadə edərək, gender bərabərliyi üçün bütün maneələrin aradan qaldırılması ilə bağlı Azərbaycan hökuməti, parlament, vətəndaş cəmiyyəti və bütün digər maraqlı tərəflərlə birgə səylərimizi davam etdirməkdə qətiyyətli olduğumuzu bir daha bildirmək istərdim.