BMT-nin Rezident Əlaqələndiricisi Qulam İshaqzainin Dayanıqlı ərzaq və kənd təsərrüfatının Azərbaycanda DİM-lərə nailolunmasına töhfəsinin sürətləndirilməsi ilə bağlı Milli Seminarda çıxışı

Mən FAO-nun bu təşəbbüsünü Azərbaycanda kənd təsərrüfatının inklüziv və dayanıqlı inkişafa töhfəsi və DİM-lərə nailolmanın sürətləndirilməsi üçün zəruri tədbirlərin qiymətləndirilməsi üzrə çoxtərəfli dialoqa şərait yaratmaq və bu dialoqda iştirak baxımından əlverişli fürsət kimi təqdir edirəm.

Geriyə boylandıqda, artan dünya əhalisinin ərzağa olan tələbatını qarşılamaq üçün ötən onilliklər ərzində kənd təsərrüfatının məhsuldarlığında əhəmiyyətli dərəcədə artım əldə olunduğunu görürük. Lakin bu artım çox zaman sosial və ətraf mühitin mənfi təsirlərə məruz qalması, o cümlədən su qıtlığı, torpağın deqradasiyası, ekosistemin yüklənməsi, biomüxtəlifliyin itirilməsi, balıq ehtiyatlarının və meşə örtüyünün azalması, istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının yüksək səviyyəyə çatması ilə müşayiət olunub. Dünyanın bir çox yerlərində təbii ehtiyatlarımızın məhsuldarlıq potensialı zəifləmiş, nəticədə planetin gələcək məhsuldarlığına xələl gəlmişdir.

Bu gün 815 milyon nəfərin aclıqdan əziyyət çəkməsi, hər üç nəfərdən birinin zəif qidalanması ərzaq sisteminin balansının pozulduğunu göstərir. Torpaq və resurslara çıxışın məhdudluğu, əsasən iqlim dəyişikliklərindən qaynaqlanan böhranların və təbii fəlakətlərin artması nəticəsində sosial sabitlik və kənd yerlərinin əkinçilik ənənələrinin təhlükə altına düşməsi fonunda, sosial miqrasiya son 70 il ərzində misli görünməmiş səviyyəyə çatıb.

İnsanlar və planet arasındakı əsas təması təşkil edən ərzaq və kənd təsərrüfatı bir çox Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmağa kömək edə bilər. Gələcəyə baxdıqda, inklüziv tərəqqiyə uzanan yolun 2030-cu il üzrə Dayanıqlı İnkişaf Gündəliyində aydın əks olunduğu görünür. Dünyanın üzləşdiyi kompleks çağırışların öhdəsindən gəlmək üçün dayanıqlılıq prinsiplərini əks etdirməklə heç kəsi kənarda qoymadan yoxsulluq və aclığın kökündə yatan səbəblərin aradan qaldırılması məqsədilə dəyişikliklərə yönələn fəaliyyət tələb olunur.

Əkinçilik, heyvandarlıq, akvakultura, balıqçılıq və meşəçiliyi əhatə edən kənd təsərrüfatı dünyada əmək bazarının ən böyük iştirakçısı olmaqla, bir çox ölkələrdə iqtisadiyyatın ən böyük sektorudur. Kənd təsərrüfatı həmçinin ifrat yoxsulluq səviyyəsində yaşayan əhalinin əsas ərzaq və gəlir mənbəyini təşkil edir. Dayanıqlı ərzaq və kənd təsərrüfatı kənd landşaftının canlandırılması, ölkələrdə inklüziv artımın təmin edilməsi və 2030-cu il Gündəliyinin müxtəlif aspektlərində müsbət dəyişikliklərə təkan vermək üçün böyük potensiala malikdir.

Qarşıdakı 12 il ərzində milli inkişaf planlarını DİM-lər formalaşdıracaq. Yoxsulluğun və aclığın aradan qaldırılmasından tutmuş, iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə və təbii sərvətlərimizin qorunub saxlanılması da daxil olmaqla, ərzaq və kənd təsərrüfatı 2030-cu il Gündəliyinin mərkəzində dayanır. 2030-cu ilədək yüksək iddialı 17 məqsədə və 169 hədəfə nail olmaq öhdəliyini götürmüşük. Qlobal səviyyədə razılaşdırdığımız 232 göstərici üzrə monitorinq və hesabatvermə təsnifləndirilmiş keyfiyyətli, əlçatan, vaxtında təqdim olunan və etibarlı məlumatlar əsasında həyata keçiriləcək. Bu, şübhəsiz ki, çox iddialı bir plandır.

2017-ci ildə Azərbaycanın qeyri-neft iqtisadiyyatında 2.1%, qeyri-neft sənayesində 5% və kənd təsərrüfatında 4.2% artım qeydə alınıb. Kənd təsərrüfatının müxtəlif sahələrində qəbul olunmuş dövlət proqramları və təkmilləşdirilmiş qanunvericilik bazası ölkənin strateji yol xəritələrində vurğulanmış məqsədlərə nail olmağa imkan verdi. Bu gün Azərbaycan özünün əsas ərzaq məhsullarına olan tələbatının 85-95 faizini qarşılayır. Əvvəllər Azərbaycanın aqrar sektorunun inkişaf etdirilməsində əsas məqsəd ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək idisə, bu gün əsas prioritet rəqabət qabiliyyətli və ixracyönümlü məhsulların istehsalına verilir. Ərzaq təhlükəsizliyinin Hökumətin aqrar islahatlarının mərkəzində yer alması sevindiricidir.

Dayanıqlı ərzaq və kənd təsərrüfatı üçün əsas faktorlardan biri əlverişli siyasi mühitin yaradılması və sektorlar üzrə fəaliyyət göstərən nazirliklərin iş proseslərinə və siyasətləri digər dövlət qurumları ilə əlaqələndirmə proseslərinə dəyişikliklər edilməsi zərurətidir. Məmnuniyyətlə diqqətinizə çatdırıram ki, FAO ərzaq və kənd təsərrüfatı sahəsində Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin icrasında Azərbaycan Hökumətinə dəstək göstərir. Daha dayanıqlı kənd təsərrüfatı və ərzaq sistemlərinə keçid üçün yalnız ərzaq və kənd təsərrüfatı sahəsi ilə məhdudlaşmayan maraqlı tərəflərin cəlb olunduğu siyasi ittifaqlar və koalisiyaların qurulması istiqamətində tədbirlərin görülməsi tələb olunur.

Özəl sektorun potensialından istifadə irəliləyiş üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Sahibkarların cəlb olunması və özəl sektorun, o cümlədən kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən təsisatların, kooperativlərin, kiçik və orta ölçülü sahibkarlıq subyektlərinin, habelə beynəlxalq korporasiyaların təcrübəsindən istifadə 2030-cu il Gündəliyinin icrası üçün ilkin şərtdir. Özəl sektorla əməkdaşlıq yalnız maliyyələşdirmə mənbəyi kimi çıxış etmir və texnologiyanın inkişafına, biliklərin ötürülməsinə və innovasiyalara, iş yerlərinin yaradılmasına və alternativ gəlir kanallarına şərait yaradır.

BMT-nin üzv dövlətlərinin Hökumətləri başlıca olaraq DİM-lərə nail olunmasına və müvafiq hesabatların verilməsinə cavabdehdir. Bununla yanaşı, 2030-cu il Gündəliyi inklüziv yanaşma tətbiq etməyə, regional, milli və yerli səviyyədə birgə əməkdaşlıq çərçivəsində bütün maraqlı tərəfləri yaxından cəlb etməyə çağırır. Gündəlik cəmiyyətdəki bütün maraqlı tərəflərə – vətəndaş cəmiyyətinə, ekspertlərə, təcrid olunmuş qruplara, elm ictimaiyyətinə, biznes icmasına və adi vətəndaşlara öz düşüncələrini ifadə etmək və töhfə vermək imkanı verir. Bu seminar kənd təsərrüfatı sahəsində dövlət və qeyri-dövlət qurumlarını təmsil edən maraqlı tərəflərə DİM-lərin milliləşdirilməsi prosesinə fəal töhfə vermək üçün əlverişli fürsət yaradır.

Adekvat qidalanma təmin olunduğu halda, uşaqlar öyrənə, böyüklər sağlam və məhsuldar həyat yaşaya, cəmiyyətlər çiçəklənə bilər. Torpaqlarımızın qayğısına qalaraq və dayanıqlı kənd təsərrüfatı siyasətini qəbul edərək, indiki və gələcək nəsillər artmaqda olan dünya əhalisini qida ilə təmin edə bilərlər.