BMT-nin Rezident Əlaqələndiricisi Qulam İshaqzainin gender əsaslı zorakılığa dair tədqiqatın ilkin nəticələrinin təqdimatı tədbirində çıxışı

Hörmətli Hicran Hüseynova, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri;

Hörmətli dövlət rəsmiləri, Milli Məclis üzvləri, BMT əməkdaşları,

Xanımlar və cənablar,

Qadın və qızlara qarşı zorakılıq dünya miqyasında ən çox kök salan və yayılan insan hüquqları pozuntularından biridir. Bu, qadın və qızlara qarşı mənəvi təhqir, cəmiyyətin utanc damğası, eləcə də inklüziv, ədalətli və dayanıqlı inkişafa ən böyük maneədir.

Qlobal hesablamalara görə, münasibətdə olmuş hər üç qadından biri hər gün müxtəlif formalarda gender əsaslı zorakılığa məruz qalır. Statistik olaraq, dünyada bir milyard qadın partnyorları, ailə üzvləri və kənar şəxslərin fiziki, psikoloji və cinsi zorakılığına məruz qalır.

Gender əsaslı zorakılıq qadınların sağlamlığına və gəlir gətirə biləcək fəaliyyətlərinə bir sıra qısa və uzunmüddətli təsiredici nəticələrə gətirib çıxardır, həmçinin onların ləyaqətini zədələyir və bərabərlik imkanlarına zərbə vurur.

Yaxşı xəbər budur ki, beynəlxalq ictimaiyyətin və yerli fəalların birgə səylərindən sonra qadınlara qarşı zorakılıq şəxsi məsələ kimi qəbul edilmir. Getdikcə daha çox ölkələr, gender əsaslı zorakılığa qarşı insan hüquqları və ədalətin təmini prinsipinə əsaslanaraq, zorakılıq hallarına görə inzibati yaxud cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməni şərtləndirən hüquqi aktlar qəbul edir.

Azərbaycanın 2010-cu ildə ailədaxili zorakılığın qarşısının alınması haqqında qanunun qəbul edilməsi və qadınlara qarşı zorakılığın dövlətin müdaxiləsini zəruri hesab edən insan hüquqlarının pozulması kimi təsdiqlənməsi təqdirəlayiqdir.

Bu gün mən Azərbaycan hökumətinin qanunu qəbul etdikdən sonra əldə etdiyi irəliləyişləri şərh etməkdən məmnunluq duyuram. Məhkumların məsuliyyətə cəlb edilməsi və zərərçəkənlərə qoruma və dəstək xidmətləri göstərilməsi üçün əlverişli şərait yaradaraq hüquqi və siyasi sənədlərə bir sıra dəyişikliklər edilib. Çox sayda məlumatların toplanması və tədqiqat təşəbbüsləri həyata keçirilib, mütəmadi olaraq məlumatlandırma kampanyaları təşkil edilib.

Buna baxmayaraq, çətinliklər hələ də qalmaqdadır. 2008-ci ildə Azərbaycanda keçirilən ilk gender əsaslı zorakılıq tədqiqatının nəticələrinə əsasən, münasibətdə olmuş qadınların 15 faizi ömür boyu fiziki zorakılığa məruz qalıb. 2016-cı ildə kişilərin gender bərabərliyinə münasibətinə dair keçirilən tədqiqat nəticələrinə əsasən, gender əsaslı zorakılığın artması müşahidə olunub. Belə ki, kişilər 32,5 faizi zorakılıq törətməkdə, qadınların 32,1 faizi isə zorakılığa məruz qalmaqdadır.

Bu rəqəmlər barədə düşünməyə dəyər. Belə ki, ilk baxışda, gender əsaslı zorakılığın illər keçdikcə artdığı təəssüratı yaransa da, ötən son üç il ərzində hökümətin gördüyü işləri, o cümlədən BMT agentlikləri  ilə əməkdaşlığın nəticəsində bu məsələnin daha yaxşı anlaşılmasına və insanların bu mövzuya reaksiyasının artmasını nəzərdən qaçırmamalıyıq.

Tədqiqatçıların bu tendensiyaları izah etmək üçün irəli sürdüyü müxtəlif şərhlərə baxmayaraq, həqiqət məlumdur. Qadınlara qarşı zorakı aktlar yalnız insan hüquqlarını pozmaqla qalmır, həmçinin ölkənin dayanıqlı inkişafına təsir göstərir. Mən də öz növbəmdə qadınlara qarşı zorakılığın iqtisadi nəticələri haqda bəzi rəqəmləri sizinlə paylaşmaq istəyirəm.

BMT-nin hesablamalarına görə, 2016-cı ildə gender əsaslı zorakılığın dəyəri təxminən 1,5 trilyon ABŞ dolları səviyyəsində olub.Bu, ümumi daxili qlobal məhsulun təxminən iki faizini təşkil edir. Qısa müddət ərzində Azərbaycana dair rəqəmləri biləcəyik və zənn edirəm ki,  nəticələr qlobal hesablamalarla oxşar olacaq.

Bildiyiniz kimi, BMT 2030-cu ilə qədər aclıq və yoxsulluq səviyyəsini azaltmaq, layiqli əmək və iş imkanları təmin etmək üçün bir sıra ciddi məqsədlər hədəfləyib. Azərbaycan hökümətinin öz növbəsində, bu təşəbbüsü dəstəkləməsini görməyə şadıq. Bununla yanaşı, zorakılığa məruz qalan şəxslərin layiqli əmək, sağlamlıq və təhlükəsizlik haqlarının ölkədə baş verən zorakılıq hadisələrinə görə pozulduğunu  qəbul edirik. Qadınlara və qızlara qarşı zorakılıq DİM-lərə qlobal olaraq nail olunmasına maneə törətməkdədir.

Buna görə də Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin həyata keçirdiyi, BMT-nin Əhali Fondunun dəstəklədiyi gender əsaslı zorakılığın iqtisadi nəticələri layihəsinin əhəmiyyətini yüksək qiymətləndiririk. Əldə edilən məlumatlar, məsələyə inkişaf perspektivindən baxmağa imkan verir. Nəticə etibarı ilə bu faktlar, insan hüquqlarının pozulmasının qarşısını alaraq və sosial-iqtisadi xərc və səmərəsizliyi azaldaraq gender əsaslı zorakılığın aradan qaldırılması üçün hamımızı addım atmağa təşviq edir.

Mən çıxışımı BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreşin sözləri ilə yekunlaşdırmaq istərdim: “Əhalinin yarısını təşkil edən qadın və qızlarımızın qorxu və şiddətdən uzaq, təhlükəsiz şəraitdə yaşamadıqları müddətcə, həqiqətən ədalətli və bərabər hüquqlu dünyada yaşadığımızı deyə bilmərik.”

Təşəkkür edirəm!