Birinci şəxs: Azərbaycanda Qadınlara qarşı zorakılığın qarşısını almaq üçün stereotiplərlə mübarizə

Məryəm Məcidova "Gender Hub" sosial platformanın həmtəsisçisidir. Gender əsaslı zorakılıqla mübarizə aparmaq üçün təşviqat qrupları, qeyri-hökumət təşkilatları, feministlər və insan hüquqları fəallarını bir araya gətirən platforma qadın və qızların səlahiyyətləndirilməsini, habelə onların gender-əsaslı maneələrin öhdəsindən gəlməsini dəstəkləyir.

“Mən uşaqlıqdan, atamı itirdiyim andan etibarən gender stereotiplərinə və ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə aparmalı olmuşam. Məktəb və universitetdə əldə etdiyim nailiyyətlərə görə insanlar mənə dəstək olan kişinin kim olması ilə maraqlanırdılar. Onlar bir qadının kişinin dəstəyi olmadan da nəyəsə nail ola biləcəyini qəbul edə bilmirdilər.

Hesab edirəm ki, gender stereotipləri qadınların şəxsi bacarıqlarını inkişaf etdirməsinə, peşəkar karyera qurmasına, öz həyatlarına dair qərar qəbul etməsinə mənfi təsir edir. Ona görə də bu stereotiplərə qarşı mübarizə aparmağa qərar verdim. Təəssüf ki, onlar Azərbaycanın bir çox yerində hələ də təsirlidir.

Anlayışları dəyişmək

Gender fəalı, təlimçisi və gənclər siyasəti üzrə mütəxəssis kimi artıq 10 ildir ki, gənclərin inkişafı üçün çalışıram. Bu illər ərzində qadınların ictimai və siyasi həyatda iştirakını dəstəkləyən layihələrdə, BMT də daxil olmaqla, bir sıra beynəlxalq təşkilatlarla  əməkdaşlıq etmişəm.

Azərbaycanda aparılan Qadınlara Qarşı Zorakılıq üzrə Milli Sorğunun nəticəsinə əsasən, 15-59 yaşlı qadınların 24 faizi ailə üzvləri, yaxınları və ya partnyorları tərəfindən zorakılığa məruz qalıb. Bu, ümummilli problemdir və hökumətin gündəmində əsas yer tutmalıdır.

Kişilər və oğlanların qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizədə fəal iştirakı bu problemin həllində önəmli rol oynayır. Kişilərin gender əsaslı zorakılığa qarşı fikirlərini açıq şəkildə ifadə etməsi, həm də cəmiyyətdə ənənəvi genderlərin rolu və patriarxal normalar haqqında təsəvvürlərin dəyişməsinə kömək edəcək.

Qadınlara qarşı zorakılığa görə qırmızı kart

Gender əsaslı zorakılığın fəsadları və gender bərabərliyinin cəmiyyət üçün faydaları barəsində məlumatlılığı artırmaq üçün mən və həmkarlarım BMT-nin Azərbaycan nümayəndəliyinin 2021-ci ildə həyata keçirdiyi gender əsaslı zorakılığa qarşı "16 Günlük Fəallıq" kampaniyasının əsas mövzusu olan "kişilərin fəal iştirakı" (#menengage) həştəqindən istifadə etməklə Azərbaycanın müxtəlif regionlarında silsilə tədbirlər təşkil etdik. 

BMT-nin Azərbaycandakı nümayəndəliyinin “Neftçi” futbol komandası ilə əməkdaşlığı nəticəsində klub öz liqa oyunlarından birini “Qadınlara qarşı zorakılığa son” yazılı narıncı formalarla keçirməyə razılıq verib. BMT həmçinin bu şüarın ənənəvi və sosial media vasitəsilə yayılmasına nail olmaq üçün yerli influenserlərlə əməkdaşlıq edib.

Bu qədər kök salan mədəni və struktur problemə dair dəyişikliyə tez bir zamanda nail olmaq çətindir. Buna baxmayaraq, mən əminəm ki, bu cür layihələr lazımi mesajı ötürür və arzusunda olduğumuz dəyişikliyi həyata keçirməyə təkan verir.

Bəzən şirkətlər simvolik inklüzivlik və ya kvotalara görə qadınları işə götürür, amma mən rəqəmlərdə ifadə olunmaq üçün işə seçilmək istəmirəm. Həmçinin hesab edirəm ki, heç kim qadına nəyə layiq olduğunu, necə davranmalı olduğunu söyləməməlidir. Mən sadəcə olaraq qadınların kişilərlə eyni hüquqlara malik olmasını istəyirəm”.

Anlayışları dəyişdirmək

• Azərbaycanda qadınların qərar qəbuletmədə təmsil olunması aşağı səviyyədədir: BMTİP-nin 2020-ci ildə tərtib etdiyi Gender məsələlərinin İnkişafı İndeksinə görə Azərbaycan 194 ölkə arasında 88-ci yerdədir.
• Milli Məclisin 120 üzvündən 22-i (18,3 faiz) qadındır. İcra hakimiyyətinin yüksək vəzifələrində da kişilər üstünlük təşkil edir.
• Ədliyyə orqanlarında da qadınlar azlıq təşkil edirlər – 480 hakimdən yalnız 57-i, 1069 prokurordan 47-si və Ali Məhkəmənin 41 hakimindən yalnız 6-ı qadındır.
• Gender stereotipləri, həmçinin qadınlara qarşı zorakılığa haqq qazandırmaq üçün istifadə olunur. Bu Azərbaycanda əsas problemlərdən biri olaraq qalmaqdadır. Ölkənin Baş Prokurorluğunun məlumatına əsasən, 2021-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında məişət zorakılığı nəticəsində 51 qadın öldürülüb, 24-ü müxtəlif dərəcəli xəsarətlər alıb.