BMT-nin Azərbaycandakı rezident əlaqələndiricisi Qulam İshaqzainin “İqlim dəyişmələrinə adaptasiya sahəsində hidromoeteorologiya təşkilatlarının vacib rolu” mövzusunda keçirilən konfransda nitqi

Məni bu konfransda çıxış etməyə dəvət etdiyinə görə, Ekologiya Nazirliyinə və Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatına (ÜMT) təşəkkürümü bildirirəm! Fürsətdən istifadə edərək, baş katib Petteri Taalası Bakıda salamlayıram. Cəmi iki gün bundan əvvəl – aprelin 22-də dünyanın hər yerində milyonlarla insan Yer Kürəsi Gününü qeyd etdi.

Yer Kürəsi Günü bizə öz hərəkətlərimizə görə kollektiv məsuliyyəti öz üzərimizə götürməyi, təbiət və Yer kürəsi ilə ahəngli yaşamı təşviq etməyi və bəşəriyyətin hazırkı və gələcək nəsillərinin iqtisadi, sosial və ekoloji ehtiyacları arasında ədalətli tarazlığa nail olmaq öhdəliyimizi xatırladır.

Yer Kürəsi Gününün ilk dəfə qeyd olunduğu 1970-ci ildən bəri xeyli irəliləyiş əldə olunsa da, qlobal iqlim dəyişmələri ilə mübarizə istiqamətində hələ çox iş görülməlidir.

BMT-nin baş katibi cənab Antonio Quterreşin dediyi kimi, “iqlim dəyişikliyi bizdən bərk qaçır”.

Paris Sazişini və onun müəyyən etdiyi öhdəlikləri yerinə yetirməsək, biz nə emissiya əyrisinin üzüaşağı istiqamətlənməsinə, nə də Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail ola bilərik.

Son qlobal hesabatlarda əks olunan məlumatlar üzləşdiyimiz problemin mürəkkəb və təxirəsalınmaz xarakterini bir daha təsdiq edir.

Hətta Paris Sazişinə əsasən götürülən öhdəliklər yerinə yetirilsə belə, qlobal temperatur bu əsr ərzində 3.4°C-ə qədər arta və insanları ekstremal yeni hava şəraitinə uyğunlaşmağa məcbur edə bilər.

ÜMT tərəfindən dərc olunmuş “İqlim dəyişmələrinin vəziyyəti” adlı hesabatda göstərilir ki, iqlimlə əlaqəli fəlakətlərin vurduğu zərər ötən il rekord həddə – 320 milyard dollara çatıb.

Xanımlar və cənablar!

İqlim dəyişmələri sadəcə ətraf mühitlə bağlı deyil. O, bütün ölkələrdə insanların həyatına və rifah durumuna maliyyə, iqtisadi və demoqrafik baxımdan təsir göstərir.

Dünya Bankının “Yaxınlaşan tufan: İqlimlə əlaqəli daxili miqrasiya” adlı hesabatı göstərir ki, iqlim dəyişmələri artıq dünyanın müxtəlif yerlərində miqrasiyaya təkan verən önəmli faktorlardan birinə çevrilib.

Beynəlxalq Enerji Agentliyi də bildirir ki, enerji istehsalı ilə əlaqəli karbon dioksid emissiyası ötən il 1.4 faiz artaraq tarixi rekord göstəriciyə – 32.5 qiqatona çatıb.

Ekoloji məsələlərin qlobal vəziyyətinə baxdıqda, iqlim dəyişmələri ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlərin zəruriliyi getdikcə daha aydın gözə çarpır.

Burada, Azərbaycanda Hökumətin öz beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün gördüyü tədbirlər və ətraf mühitin mühafizəsini dəstəkləmək üçün müvafiq siyasət və institusional çərçivələrin yaradılması bizi sevindirir.

Azərbaycan BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasını 1995-ci ildə ratifikasiya edib, 2 il əvvəl isə tarixi Paris Sazişinə qoşulub. 2000-ci ildə Azərbaycan Çərçivə Konvensiyanın 1-ci Əlavəsinə daxil olmayan ölkə kimi Kioto Protokoluna qoşulub.

Azərbaycan bu sənədlərə əsasən götürdüyü beynəlxalq öhdəlikləri çərçivəsində iqlim dəyişmələri ilə əlaqəli tendensiyaları və prosesləri milli məlumat və ikiillik yenilənmiş hesabatlarında mütəmadi olaraq təqdim edir.

Azərbaycan istixana effekti yaradan qazların emissiyasına nəzərəçarpan töhfə verməsə də, Paris İqlim Sazişinə əsasən 2030-cu ilə qədər istixana effekti yaradan qazların emissiyasını 35%-ə qədər azaltmaq öhdəliyini üzərinə götürüb.

Azərbaycan, həmçinin, 2020-ci ilədək istehsal edilən elektrik enerjisinin 20%-ni bərpa olunan enerji mənbələri hesabına əldə etmək və bununla da enerji istehsalı və istehlakında mədən yanacaq növlərindən asılılığını azaltmaq öhdəliyini götürüb.

Göstərilən bu səylərə baxmayaraq, Azərbaycan Xəzər dənizinin sahilində yerləşdiyindən və şirin su ehtiyatları məhdud olduğundan, iqlim dəyişikliyinə qarşı həssaslığı yüksəkdir. Ölkə ərazisinin 43%-də torpaqların eroziyası, 20%-də isə şoranlaşma müşahidə olunur.

Bu baxımdan, BMTİP iqlim dəyişmələrinə adaptasiya və onların təsirlərinin azaldılması sahələrində Azərbaycan Hökumətinin həyata keçirdiyi fəaliyyətlərdə köməklik göstərməkdən məmnunluq duyur. Bununla bağlı bir neçə nümunəni diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm:

İqlim dəyişmələrinə adaptasiya sahəsində, Qlobal Ekologiya Fondunun maliyyə dəstəyilə, BMTİP Fövqəladə Hallar Nazirliyi ilə birlikdə su və daşqınlar üzrə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi vasitəsilə Böyük Qafqaz regionunun dağ icmalarının iqlim dəyişmələrindən qaynaqlanan su qıtlığı və daşqın təhlükələrinə qarşı zəifliyinin azaldılması istiqamətində yaxından tərəfdaşlıq edir.

Bu layihə icmanın daşqınlara və su qıtlığına qarşı dözümlülüyünü artırıb.

İqlim dəyişmələrinin təsirlərinin azaldılması sahəsində isə, Qlobal Ekologiya Fondunun maliyyə dəstəyilə, BMTİP nəqliyyat sahəsində karbon emissiyasının azaldılması, binaların layihələndirilməsində “yaşıl arxitektura”nın tətbiq edilməsi və kənd icmalarının neft-qaz hasilatı zamanı yığılan səmt qazı sayəsində daha təmiz yanacağa çıxışının təmin edilməsi istiqamətində SOCAR-la tərəfdaşlıq edir.

BMTİP Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi ilə tərəfdaşlıq şəklində hazırda ikinci İkiillik Yenilənmiş Hesabatı yekunlaşdırır və Dördüncü Milli Məlumatın hazırlanmasına başlanılıb.

Bununla yanaşı, ətraf mühitin mühafizəsi Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030-cu il Gündəliyinin diqqət mərkəzində olduğundan, Azərbaycanın DİM-lərin milliləşdirilməsi ilə bağlı göstərdiyi qətiyyət  bizi sevindirir.

Azərbaycanda baş nazirin müavininin rəhbərlik etdiyi Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurası yaradılıb. Şura özünün birinci Könüllü Milli Hesabatını Nyu-Yorkda keçirilən Yüksək Səviyyəli Foruma təqdim edib.

BMT-in dəstəyilə hökumət, həmçinin, MAPS (İnteqrasiya, sürətləndirmə və siyasət dəstəyi) metodologiyasını qəbul edib. Bu metodologiyada ətraf mühitin mühafizəsi və iqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizə DİM-lərə nail olmaq üçün üç sürətləndirici faktordan biri kimi müəyyən olunur.

Bundan əlavə, MAPS hesabatında təqdim olunan tövsiyələrə əsasən, Azərbaycan DİM-lərə daha sürətlə nail olmaq üçün enerji səmərəliliyinə investisiyanı artırmalı, bərpa olunan enerji ilə bağlı hədəflərinə nail olmalı və yeni texnologiyalara investisiya yatırmalı, iqtisadiyyatını şaxələndirməli və daha “yaşıl” inkişaf strategiyası qəbul etməlidir.

Çıxış etmək və fikirlərimi sizinlə bölüşmək imkanı yaratdığınıza görə bir daha minnətdarlığımı bildirirəm!

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm!