BMT QAK hökumətləri dünyada vətəndaşsızlıq problemi ilə bağlı işləri sürətləndirməyə və bu problemi həll etməyə çağırır

“Son bir neçə il ərzində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə olunub, lakin hökumətlər milyonlarla insanı vətəndaşsızlıq durumunda saxlamaqda davam edən və ya uşaqların vətəndaşsızlıq şəraitində doğulmasına imkan verən hüquqi və siyasi boşluqları aradan qaldırmaq üçün daha çox iş görməlidirlər”, – deyə BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarı Filippo Qrandi bildirib. 

Vətəndaşsızlıq, yaxud şəxsin heç bir ölkə tərəfindən vətəndaş kimi tanınmadığı situasiya, bütün dünyada milyonlarla insana təsir göstərir. Vətəndaşlığı olmayan insanlar çox vaxt ən əsas hüquqlardan, o cümlədən məktəbə getmək, qanuni yolla işləmək, səhiyyə xidmətlərindən istifadə etmək, nikaha daxil olmaq və ya uşağın doğumunu qeydiyyata aldırmaq hüququndan istifadə edə bilmirlər.

Qlobal səviyyədə vətəndaşsızlığa son qoyulması məsələsinə diqqəti cəlb etmək və onu dəstəkləmək üçün BMT QAK-ın 2014-cü ildə #IBelong kampaniyasına başladığı vaxtdan bəri 27 ölkədə 400.000-dən çox vətəndaşlığı olmayan şəxs vətəndaşlıq əldə edib və eyni zamanda qanunvericilikdə yeni qəbul edilmiş dəyişikliklər nəticəsində indi Asiya, Avropa, Afrika və Amerika qitələrində on minlərlə insan vətəndaşlıq əldə etmək imkanı qazanıb.

Son yeddi il ərzində 29 dövlət vətəndaşsızlığa dair konvensiyalara qoşulub ki, bu da vətəndaşsızlığa son qoymaq üçün siyasi iradənin gücləndiyindən xəbər verir.

“Dövlətlərin birgə səyləri ilə aradan qaldıra biləcəyimiz vətəndaşsızlıq halları ilə mübarizə istiqamətində bu qlobal meyl bizi ruhlandırır. Amma irəliləyiş sürətlənməsə, vətəndaşlıq almaq imkanından məhrum olan milyonlarla şəxs insan hüquqları sahəsində hüquqi boşluq durumuna düşərək ən əsas hüquqlardan istifadə edə bilməyəcək”, – deyə Qrandi bildirib.

Vətəndaşsızlığın bir çox səbəbləri var ki, onlar da adətən vətəndaşlığa dair qanunlardakı və onların tətbiqindəki boşluqların və ya çatışmazlıqların nəticəsidir. Etnik, dini və cinsi mənsubiyyətə əsaslanan ayrı-seçkilik də daxil olmaqla ayrı-seçkiliyin olması vətəndaşsızlığı doğuran əsas amildir. 

Vətəndaş kimi tanınmadıqları üçün vətəndaşlığı olmayan insanlar çox zaman qanuni hüquqlardan və ya əsas xidmətlərdən məhrum olurlar. Bu, onları siyasi və iqtisadi cəhətdən təcrid edir və ayrı-seçkiliyə, istismara və sui-istifadə hallarına qarşı müdafiəsiz duruma salır. Həmçinin onların COVID-19-la bağlı test, müalicə və ya peyvənd xidmətlərindən istifadə etmək imkanı olmaya bilər və iqlim riskləri qarşısında dəstək və ya müdafiə xidmətlərinə çıxış imkanı az ola bilər.

Hökumətlər ərazilərində vətəndaşlığı olmayan insanların vətəndaşlıq əldə etməsinə kömək edə və ya ilk növbədə vətəndaşsızlıq hallarının baş verməsinin qarşısını ala biləcək hüquqi və siyasi islahatları həyata keçirmək səlahiyyətinə malikdirlər və bəzən bunu sadəcə qələmin bircə yazısı ilə və ya nisbətən sadə bir qanunvericilik dəyişikliyi ilə edə bilərlər. Bu, asanlıqla qarşısı alına və həll edilə bilən bir problem olaraq qalır.

BMT QAK-ın on ildir davam edən #IBelong kampaniyası dövlətləri 2024-cü ilə qədər vətəndaşsızlığa son qoymağa çağırır. 

SON

Redaktorlar üçün qeydlər/ümumi məlumat:

BMT QAK-ın statistik hesabatına görə dünyada təxminən 94 ölkədə 4,2 milyon vətəndaşlığı olmayan insan var. Əksər ölkələrdə vətəndaşsızlıqla bağlı heç bir məlumat toplanmadığını nəzərə alsaq, faktiki rəqəmin xeyli yüksək olduğu güman edilir.

Bu günə qədər 96 dövlət Apatridlərin statusu haqqında 1954-cü il BMT Konvensiyasının, 76 dövlət isə Vətəndaşsızlıq hallarının azaldılması haqqında 1961-ci il BMT Konvensiyasının iştirakçısıdır. 

#IBelong kampaniyası başlayandan indiyədək:

• 1 dövlət (Qırğızıstan) vətəndaşsızlıqla bağlı bütün məlum halları həll edib, digər 11 dövlət isə vətəndaşsızlıqla bağlı əsas situasiyaların həlli istiqamətində irəliləyişə nail olub. 

• 17 dövlət həmçinin öz ərazilərində vətəndaşlığı olmayan şəxsləri müəyyən etmək üçün vətəndaşsızlığın müəyyən edilməsi prosedurlarını təsis etmiş və onların bəziləri vətəndaşlıq əldə edilməsinin sadələşdirilmiş yollarını təklif etmişdir.

• 12 dövlət vətəndaşlığı olmayan miqrantların naturalizasiyasını asanlaşdırmaq üçün proseslər təsis etmişdir.

• 14 dövlət onların ərazisində doğulan, amma vətəndaşlığı olmayan uşaqlara vətəndaşlıq vermək üçün vətəndaşlıq haqqında qanunlarında dəyişiklik etmişdir.

• 2 dövlət anaların atalarla bərabər əsasda övladlarına vətəndaşlıqlarını verə bilməsi üçün vətəndaşlıq haqqında qanunlarında islahatlar aparmışdır.

Pres reliz üçün buraya daxil olun. 

Azərbaycan BMT-nin Apatridlərin statusu haqqında Konvensiyasına və Vətəndaşsızlığın azaldılmasına dair Konvensiyaya heç bir qeyd-şərt etmədən qoşulub.

#IBelong kampaniyası çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Miqrasiya Xidməti vətəndaşlığı olmayan şəxsləri müəyyənləşdirmək və sənədləşdirmək üçün 2016-cı ildən vətəndaşlıq müəyyən etmə kampaniyasına başlayıb. Azərbaycan həmçinin, 2019-cu ilin oktyabrında BMT QAK-ın İcraiyyə Komitəsinin Yüksək Səviyyəli Vətəndaşsızlıq Seqmentində son üç il ərzində ölkədə qeydiyyata alınmış vətəndaşlığı olmayan şəxslərin vətəndaşlıq almasını təmin edəcəyinə vəd verib.

Azərbaycan hökuməti tərəfindən 1 oktyabr 2021-ci il tarixədək həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində: 

• 1.830-dan çox vətəndaşlığı olmayan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına qəbul edilib; 
• 162.308 nəfər Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı kimi tanınıb və şəxsiyyəti təsdiq edən müvafiq sənədlərlə təmin olunublar. Onların arasında BMT QAK-ın yardım etdiyi şəxslər də olub.