BMT hesabatı: “İqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma səylərinizi artırın ya da böyük problemlə üzləşməyə hazır olun”

Uyğunlaşmada Boşluqlar üzrə 2021-ci il hesabatına əsasən, iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün siyasətlər və planlaşdırma işləri təkmilləşsə də, maliyyələşdirmə və icra prosesləri hələ də lazım olan səviyyədən çox geridədir.

Bundan əlavə, hesabatın qənaətinə görə, COVID-19 pandemiyasından sonra fiskal bərpa zamanı ölkələrə quraqlıq, fırtına və meşə yanğınları kimi iqlim təsirlərinə uyğunlaşmağa kömək edən yaşıl iqtisadi inkişafın prioritetləşdirilməsi fürsəti da əsasən əldən qaçırılıb. 

UNEP-in icraçı direktoru İnger Andersen: “Dünya istixana qazı emissiyalarını azaltmaq üçün səyləri gücləndirməyə çalışarkən - bunun üçün göstərilən səylər hələ də lazımi səviyyədə deyil - iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşmaq üçün nəzərdə tutulan səylər də kəskin şəkildə artırılmalıdır. Hətta bu gün istixana qazları tullantılarının tamamilə qarşısını alsaq belə, iqlim dəyişikliyinin təsirlərini qarşıdan gələn onilliklər ərzində hiss edəcəyik. İqlim dəyişikliyindən gələn zərər və itkiləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq üçün maliyyələşdirmə və tədbirlərin icrası ilə bağlı uyğunlaşma iddiasında önəmli dəyişikliyə ehtiyacımız var. Və buna indi ehtiyacımız var”.

Uyğunlaşma üçün hələ də az vəsait ayrılmaqdadır

Paris Sazişi çərçivəsində verilən vədlərlə qlobal istiləşmənin əsrin sonuna kimi 2,7 dərəcəyə çatacaq. Razılaşmada qeyd olunduğu kimi, hətta dünya qlobal istiləşməni 1,5 və ya 2°C civarında saxlasa belə iqlimlə bağlı bir çox risklər davam edəcək. Güclü yumşaldılma işləri təsirlərin və uzunmüddətli xərclərin azaldılması üçün ən yaxşı çıxış yolu olsa da, uyğunlaşma sahəsində, , xüsusən də maliyyələşdirmə və tədbirlərin icrasında iddiaların artırılması mövcud boşluqların genişlənməməsi üçün çox vacibdir.

Hesabata əsasən, təkcə inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün illik uyğunlaşma xərclərinin 2030-cu ilə qədər 140-300 milyard ABŞ dolları və 2050-ci ilə qədər 280-500 milyard ABŞ dolları olacağı gözlənilir. 2019-cu ildə iqlim dəyişikliyinin təsirlərinin yumşaldılması, uyğunlaşmanın planlaşdırılması və həyata keçirilməsi üçün inkişaf etməkdə olan ölkələrə ayrılan maliyyə vəsaiti 79,6 milyard ABŞ dolları olub. Bütövlükdə, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə təxmin edilən uyğunlaşma xərcləri hazırda ayrılan vəsaitdən beş-on dəfə çoxdur və uçurum getdikcə böyüyür.

COVID-19 kimi fürsət əldən verilir

Pandemiya dövründə bütün dünya üzrə 16,7 trilyon ABŞ dollar həcmində maliyyə yardımı tətbiq olunsa da bu vəsaitin yalnız kiçik bir hissəsi uyğunlaşmaya yönəlib. Tədqiq edilmiş 66 ölkənin təxminən üçdə biri 2021-ci ilin iyun ayından etibarən COVID-19 tədbirləri çərçivəsində iqlim böhranı ilə mübarizəyə də yer ayırıb. Eyni zamanda, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kreditlərin restrukturizasiyası üçün xərclərin artması, habelə dövlət gəlirlərinin azalması gələcək uyğunlaşma xərclərinə mənfi təsir edə bilər. 

Planlaşdırma və icrada bəzi irəliləyişlər

İlkin dəlillər COVID-19 pandemiyasının Milli Uyğunlaşma Planının hazırlanma prosesininə mənfi təsir etdiyini göstərsə də, milli uyğunlaşma üçün planlaşdırmada irəliləyiş müşahidə olunur.

Ölkələrin təxminən 79 faizi milli səviyyədə uyğunlaşma üçün plan, strategiya, siyasət və ya qanun kimi ən azı bir planlaşdırma alətini qəbul edib. Bu, 2020-ci il ilə müqayisədə 7 faiz artım deməkdir.

Bu alətlərdən heç birini qəbul etməyən ölkələrin 9 faizi uyğunlaşma alətlərini hazırlamaq mərhələsindədir. Ölkələrin ən azı 65 faizində bir və ya bir neçə sektor planı, ən azı 26 faizində isə bir və ya bir neçə sub-milli planlaşdırma sistemi var.

Eyni zamanda, uyğunlaşma tədbirlərinin həyata keçirilməsi yavaş-yavaş artmaqdadır. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) məlumatları göstərir ki, ən böyük on donor 2010-2019-cu illərdə əsas diqqəti uyğunlaşmaya ayırmaqla 2600-dən çox layihəni maliyyələşdirib. Layihələr də böyüməyə davam edir. 10 milyon ABŞ dollarından çox maliyyə resursu cəlb edən layihələrin sayı artır.

Daha çox iş görülməlidir

Bu tərəqqiyə baxmayaraq hesabatda qeyd olunur ki, maliyyələşdirmə və icra prosesi üçün daha çox iddiaya ehtiyac var.

Dünya birbaşa sərmayələri artırmaq və özəl sektorun cəlb edilməsi üçün maneələri aradan qaldırmaqla uyğunlaşma fəaliyyətinin maliyyələşməsini artırmalıdır. Xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iqlim risklərinin idarə edilməsi üzrə tədbirlərin ləngiməməsi üçün uyğunlaşma fəaliyyətinin daha güclü şəkildə həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Dünya ölkələri həmçinin İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panelin Altıncı Qiymətləndirmə Hesabatında proqnozlaşdırılan yüksək səviyyəli iqlim ssenarilərini də nəzərdən keçirməlidir.

Hesabatda həmçinin qeyd olunub ki, hökumətlər pandemiyadan sonra iqtisadi bərpa prosesini həm iqtisadi inkişaf, həm də iqlim dəyişikliyində davamlılığa nail olmaq üçün istifadə etməlidirlər. Onlar risklərin idarə edilməsində inteqrasiya olunmuş yanaşmalar yaratmalı və fəlakətlərin nəticələrinin aradan qaldırmaq üçün çevik maliyyə çərçivələri qurmalıdır. Qabaqcıl iqtisadiyyata malik ölkələr inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə dəstəyi göstərməlidirlər ki, güzəştli maliyyə əldə etmək və borclarını əsaslı azaldılması vasitəsilə COVID-19-dan sonrakı bərpa prosesində yaşıl və davamlı səylər üçün vəsait ayıra bilsinlər.

 

JURNALİSTLƏR ÜÇÜN QEYDLƏR

BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) haqqında

UNEP ətraf mühit üzrə aparıcı qlobal təşkilatdır. O, millətləri və xalqları həvəsləndirmək, məlumatlandırmaq və onlara imkanlar yaratmaqla gələcək nəsillərin həyat keyfiyyətinə xələl gətirmədən ətraf mühitin qayğısına qalmaqda liderliyi təmin edir və tərəfdaşlığı təşviq edir.

Əlavə məlumat üçün:

Keisha Rukikaire, UNEP Xəbərlər və Media şöbəsinin rəhbəri, +254 722 677747, rukikaire@un.org