Qaçqınların statusu haqqında 1951-ci il Konvensiyası: Yurdlarını tərk etməyə məcbur olmuş insanların həyatlarını xilas edən 70 illik himayə

BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarı Filippo Qrandi: “Konvensiya bütün dünyada qaçqınların hüquqlarını qorumağa davam edir. Konvensiya sayəsində milyonlarla insanın həyatı xilas edilib. Konvensiyanın tərtib edilməsindən 70 il sonra beynəlxalq birliyin onun prinsiplərini müdafiə etməsi olduqca vacibdir”.

O, qaçqınları və sığınacaq axtaranları quru və dəniz sərhədlərində ərazilərinə buraxmayan, ölkədən çıxaran, onların lazımi himayə təminatları olmadan məcburi qaydada üçüncü dövlətlərə təhvil verilməsini təklif edən bəzi hökumətlərin son dövrlərdə Konvensiya prinsiplərinə məhəl qoymaması və ya onları pozmaq cəhdlərindən narahatlığını ifadə edib.

Qaçqınların statusu haqqında 1951-ci il Konvensiyasının imzalanması üçün dövlətlərə təqdim edildiyi gündən 70 il keçir. Qrandi bu müqavilənin insan hüquqlarına dair beynəlxalq hüququn mühüm bir komponenti olduğunu, tərtib edildiyi və razılaşdırıldığı gündəki qədər aktual olduğunu bildirib: “Konvensiyanın dili qaçqınların hüquqları baxımından aydındır və COVİD-19 pandemiyası kimi müasir və misli görünməyən problemlər və fövqəladə hallar kontekstində də tətbiq edilə bilər”.

Həm Qaçqınlar haqqında 1951-ci il Konvensiyası, həm də son dövrlərdə qəbul edilmiş Qaçqınlar haqqında Qlobal Müqavilə qaçqınların problemləri ilə bağlı müxtəlif həll yollarının tapılması üçün beynəlxalq əməkdaşlığa çağırır.

Qrandi təqibdən qaçan insanın zərərə və ya təhlükəyə məruz qalacağı yerə qaytarılmamaq hüququ da daxil olmaqla Konvensiyada qaçqınların himayəsinə dair təsbit edilmiş əsas prinsiplərin  beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən dəstəkləməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Redaktorlar üçün məlumat:

• İkinci Dünya Müharibəsinin dəhşətlərindən sonra 14 dekabr 1950-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı BMTQAK-ın Nizamnaməsini dərc edərək, onun fəaliyyətinin şərtlərini müəyyənləşdirib və Konvensiyanın yekun mətnini hazırlamaq üçün 26 dövlətin səlahiyyətli nümayəndələrinə Cenevrədə bir araya gəlmək tapşırığı verib. Bu toplantı 1951-ci ilin iyulunda baş tutub. 
• BMTQAK 1951-ci il Konvensiyasının təminatçısıdır və beynəlxalq hüquqa əsasən onun tətbiqinə nəzarət etmək, habelə qaçqınları müdafiə etmək və onların problemlərinə davamlı həll yollarının tapmaq üçün dövlətlərlə işləmək kimi unikal səlahiyyətə malikdir.
• Bu Konvensiya və beynəlxalq himayəyə ehtiyacı olan şəxslərin dairəsini genişləndirmiş 1967-ci il Protokolu kimin qaçqın olduğunu, eləcə də hansı himayə və digər yardım növləri ilə və sosial hüquqlarla təmin edildiyini müəyyənləşdirib. Bu qoşa sənədlər qaçqınların himayəsinin təməl daşı olaraq qalır və Afrikada Qaçqınlar haqqında 1969-cu il tarixli Afrika İttifaqı Konvensiyası, Latın Amerikasında 1984-cü il tarixli Kartaxena Bəyannaməsi və Avropa İttifaqının “Ümumavropa sığınacaq sistemi” kimi çoxsaylı regional müqavilə və qanunların əsasını təşkil edib. 
• BMTQAK bütün dövlətləri Konvensiya müddəalarını özündə əks etdirən qanunvericilik aktlarını qəbul etmək, təsisatları yaratmaq, habelə siyasət və praktikanı qəbul etməklə qaçqın hüququ prinsiplərini, o cümlədən 1951-ci il Konvensiyasının prinsiplərini həyata keçirməyə çağırır. Bundan əlavə, o, Konvensiyanın iştirakçısı olmayan ölkələri Konvensiyaya qoşulmağa təşviq edir. 2018-ci ildə Cənubi Sudan Konvensiyanı imzalayan dövlət olub. 
• Konvensiyanın prinsipləri 2018-ci ilin dekabrında daha proqnozlaşdırıla bilən və ədalətli məsuliyyət bölgüsünü özündə əks etdirən Qaçqınlar haqqında Qlobal Müqavilədə də vurğulanıb. Həm Konvensiya, həm də bu Müqavilə beynəlxalq əməkdaşlıq olmadan qaçqınlarla bağlı dayanıqlı həllə nail olmağın mümkünsüzlüyünü vurğulayır. 

Qaçqınlar haqqında 1951-ci il Konvensiyası

Qaçqınlar haqqında Qlobal Müqavilə