“Qeyri-infeksion xəstəliklərin yükü və mübarizə strategiyaları” mövzusunda ikinci milli konfrans keçirilib

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2015-ci il 23 dekabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizəyə dair 2015-2020-ci illər üçün Strategiya”nın icrası ilə bağlı görülən işlər, həmçinin son iki il ərzində (birinci milli konfrans 18 dekabr 2017-ci ildə keçirilib) qeyri-infeksion xəstəliklərlə (QİX) mübarizədə əldə olunmuş nailiyyətlər, bu sahədə olan çətinliklər və qarşıda duran problemlərin aradan qaldırılması məsələləri və STEPS sorğusunun nəticələri konfransda geniş müzakirə edilib.

Qeyd edək ki, ÜST-nin həyata keçirdiyi STEPS sorğusu ölkələrə qeyri-infeksion xəstəliklərə nəzarət və onlarla mübarizə üçün öz nəzarət sistemlərini inkişaf etdirməyə kömək edən araşdırma metodologiyasıdır. İkinci dəfə aparılan (ilk sorğu 2011-ci ildə aparılıb) bu milli sorğunun məqsədi, Azərbaycan əhalisi arasında qeyri-infeksion xəstəliklərin yayılması, mövcud vəziyyət və gələcək meylləri qiymətləndirərək ÜST-nin təsdiq etdiyi metodlarla yeni məlumatların əldə olunmasıdır.

Səhiyyə nazirinin müavini Rahim Əliyev bildirib ki, dünya miqyasında, həm də ayrı-ayrı ölkələr səviyyəsində qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizə səhiyyə sistemlərinin və ümumiyyətlə, dövlətlərin prioritet vəzifələrindən birinə çevrilib: “Qeyri-infeksion xəstəliklər insanlara verdiyi iztirablara görə, ölkələrin sosial-iqtisadi quruluşuna mənfi təsiri baxımından səhiyyə və inkişaf sahələrində 21-ci əsrin mühüm problemlərindən biridir. Müasir dövrdə sürətli urbanizasiya və qeyri-sağlam həyat tərzinin qloballaşması amilləri qeyri-infeksion xəstəliklər yükünün artmasına təsir etmişdir. Bugünkü konfransın əsas məqsədi bu istiqamətdə görülən işləri bir daha nəzərdən keçirmək, daha yaxşı nəticələr əldə etmək üçün səy göstərməkdir”.

İSİM-in direktoru Qəhrəman Haqverdiyev qeyri-infeksion xəstəliklərin tütünçəkmə, artıq çəki və qeyri-sağlam qidalanma kimi risk faktorları ilə bağlı olduğunu vurğulayıb: “Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının dəstəyi ilə Azərbaycanda keçirilən qeyri-infeksion xəstəliklərin öyrənilməsi: STEPS sorğusunun nəticələri bir daha göstərdi ki, insanların sağlam həyat tərzi vərdişlərinə yiyələnməsi vacib məsələdir. Sorğunun nəticələrini təhlil edəndə görürük ki, məsələn, əgər 2011-ci ildə iştirakçıların yalnız 15 faizi gündə 400 qram meyvə və tərəvəz qəbul etdiyini bildiribsə, 2017-ci ildə bu rəqəm artıq 25 faiz idi. Deməli, maarifləndirmə və sağlam həyat tərzi istiqamətində aparılan təbliğat insanların adət etdiyi vərdişlərin dəyişməsinə təkan verir”.

ÜST-nin Azərbaycandakı nümayəndəsi Dr Hande Harmancı yalnız əl-ələ verərək bu sahədə uğur qazanmağın mümkün olduğunu qeyd edərək, həkimlər və tibb mütəxəssisləri ilə yanaşı, digər sahələrin, qurumların nümayəndələrinin  konfransda iştirakını yüksək qiymətləndirib: “Qeyri-infeksion xəstəliklərin qarşısını almaq və onları nəzarətdə saxlamaq üçün Səhiyyə Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, kütləvi informasiya vasitələri, yerli qeyri-hökumət təşkilatları və digər tərəfdaşları birgə əməkdaşlığa cəlb etməklə, hərtərəfli yanaşma lazımdır. Azərbaycanda qeyri-infeksion xəstəliklərin üstünlük təşkil edən risk faktorlarına qarşı səmərəli mübarizə üçün mövcud QİX siyasətləri və strategiyaları qəbul edilməli və yerli standartlara uyğunlaşdırılmalıdır. Uyğunlaşdırma aparılarkən tütündən istifadə, sağlam qidalanma, fiziki hərəkətlilik, hipertoniya və diabetin qarşısının alınmasına və nəzarətdə saxlanmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir”.

ÜST-nin Avropa üzrə Regional Ofisində Qeyri-infeksion xəstəliklər və sağlamlığın həyat boyu təbliği bölməsinin direktoru Bente Mikkelsen video təqdimatla çıxış edərək, tibbi xidmətin keyfiyyətinin artırılması və bu sahədə informasiya imkanlarının genişləndirilməsinin əhəmiyyətini diqqətə çatdırdı.

ÜST-nin Yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınması və nəzarəti üzrə Avropa Ofisində Qeyri-infeksion xəstəliklərə nəzarət üzrə Proqram meneceri İvo Rakovac və  ÜST-nin Qeyri-infeksion xəstəliklərin qarşısının alınması və nəzarəti üzrə Avropa Mərkəzinin rəhbəri Joao Breda Azərbaycanda STEPS sorğusunun müqayisəli təhlili və QİX-in qarşısının alınması üzrə əldə olunan nəticələr barədə çıxış etdilər.

Konfransın ikinci hissəsi elmi-praktik məsələlərə həsr olunub. və ATU, Elmi-Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutu, İSİM, Milli Onkologiya Mərkəzi, Respublika  Endokrinoloji Mərkəzi və digər aparıcı institutların, mərkəzlərin nümayəndələrinin məruzələri, çıxışları dinlənilib. Bu hissədə məhz ürək-damar, onkoloji xəstəliklər, şəkərli diabet və ağciyər xəstəliklərinin profilaktikasına dair məsələlərə xüsusi  yer ayrılıb, onların risk faktorları və o cümlədən fiziki aktivliyin olmaması, artıq çəki və piylənmə, duzun həddən artıq istifadəsi və spirtli içkilərdən sui-istifadə hallarının aradan qaldırılması, ümumiyyətlə, qeyri-infeksion xəstəliklərin iqtisadi yükünün azaldılması üçün aparılan tədqiqatlar və araşdırmaların nəticələri geniş müzakirə edilib.

Konfransda həmçinin fiziki passivliklə mübarizə istiqamətində görülən işləri dəstəkləmək məqsədi ilə fiziki aktivlik dəqiqələrinə vaxt ayrılıb və sağlam həyat tərzi vərdişlərinin əhali arasında geniş təbliğ və təşviq olunması istiqamətində birgə əməkdaşlığın vacibliyi vurğulanıb.